Međunarodni Dan maternjeg jezika
Međunarodni Dan maternjeg jezika se obeležava 21. februara. Na predlog Bangladeša, 1999. godine je od strane UNESKO-a, uspostavljen ovaj dan, u znak sećanja na studente koji su 1952. godine ubijeni u Daki, jer su protestvovali zbog toga što njihov maternji jezik nije proglašen za zvanični.
Poreklo i značenje maternjeg jezika
Termin “maternji jezik” potiče od latinske reči “lingua maternal”, što u prevodu znači “jezik majke”. Obično se pod maternjim jezikom podrazumeva jezik kojim govori majka deteta, mada u izuzetnim slučajevima to ne biva jezik kojim majka govori. Neophodno je da se dete identifikuje sa tim jezikom i da ga najbolje zna. Deca su štaviše u stanju da ga na najranijem uzrastu razlikuju od svih drugih jezika.
Briga o maternjem jeziku
U nastojanju da se podigne svest naroda o vlastitom identitetu, uz istovremeno negovanje tolerancije prema drugima, Međunarodni dan maternjeg jezika poziva na odgovornost prema sopstvenom jeziku. Stručna briga se ogleda kroz promovisanje gramatike, književnosti i lepote govora.
Trenutno se u svetu govori oko 6.000 jezika, a prema upozorenjima lingvista, postoji pretnja da će se do kraja 21. veka, ovaj broj upola umanjiti, upravo usled odumiranja maternjih jezika. Usled toga, upućuje se apel za očuvanje i promovisanje maternjih jezika širom sveta.
Preteći faktori očuvanja maternjeg jezika leže u doslovnom prevođenju i preuzimanju stranih izraza i reči. Idući u korak sa razvojem tehnologije, masovnim razvijanjem društvenih mreža i samim tim mreža komunikacije i pored kulturne razmene, neminovno se dešava priliv stranih reči.
Najviše su ugroženi jezici koji imaju mali broj govornika, oni koji nisu institucionalizovani, oni koji pripadaju malim zajednicama. Upravo je briga o održavanju višejezičnosti kao zajedničkog kulturnog nasleđa, vizija UNESCO-a.
Raznolikost i multijezičnost društva u Srbiji
Na dosledan i temeljan način, baveći se unapređenjem i zaštitom maternjeg jezika, ističe se da je u 42 lokalne samouprave u Srbiji uvedeno 11 manjinskih jezika i njihovo pismo. Više od 30 etničkih zajednica koje govore razičitim jezicima žive u našoj zemlji.
Podržavanjem različitih jezika, podržava se i promoviše različitost i dobrodošlica svim kulturama i narodima. Održavanjem multijezičnosti, podržava se raznolikost i očuvava nacionalni identitet, isto tako i identitet pojedinca.
Važno je istaći da poznavanje i očuvanje maternjeg jezika ne isključuje poznavanje i učenje drugih jezika, već naprotiv, dobro poznavanje maternjeg jezika će pospešiti poznavanje i učenje ostalih jezika.
Tršić-kolevka maternjeg jezika
Mnogo godina je prošlo od Vukovog velikog doprinosa našem jeziku, a njegov misija je i te kako akuelna. Upravo povodom obeležavanja Međunarodnog Dana maternjeg jezika, Tršić kao znamenito mesto Vuka Karadžića, reformatora srpskog jezika, organizuje okupljanja povodom promocije maternjeg jezika.
Tom prilikom se govore stihovi, brzalice, zagonetke, pripovetke i basne ispred Vukove spomen kuće. Na taj način se ističe lepota i značaj jezika, gramatike, književnosti i celokupna lepota govora. Centar za kulturu “Vuk Karadžić” se stara da Tršić opravda status “Kolevke maternjeg jezika”.
Najveći reformator srpskog jezika
Davne 1850. godine, u Beču je potpisan “Bečki književni dogovor”. Među brojnim potpisnicima je bio i sam Vuk Karadžić. Ugledni južnoslovenski spisatelji su ustanovili dogovor u vezi sa zajedničkim književnim jezikom. Na osnovu toga je objavljen dogovor pod nazivom “Bečki književni dogovor”. Tom prilikom je Vuk napisao “Glavna pravila za južno narečje” i na taj način postavio same temelje jedinstvenog srpskog književnog jezika.
Tek nakon Vukove smrti, Vukova reforma biva, zvanično uvedena u upotrebu u državi Srbiji, što je i bila jedna od njegovih najvećih misija ka čijem ostvarenju je težio. Na taj način, istaknuta je sva posebnost i jednostavnost koje odlikuju srpski narodni jezik. Vuk je bio najveći reformator i revolicionar našeg narodnog jezika, te stoga zaslužuje mesto koje ima u srpskoj istoriji.
Ćirilica kao jedan od svedoka kulturne različitosti
Kada je reč o kulturnim različitostima, same jezičke posebnosti treba da postoje kao predstavnici različitih kultura. Upravo opstanak različitih jezika višestruko doprinosi očuvanju identiteta svakog naroda kao podjednako vrednog. Sa maternjim jezikom je duboko povezano pismo koje je za određenu kulturu ili narod karakteristično. Kada je reč o ćirilici, ovo pismo ne predstavlja trag prošlosti niti gordost srpskog naroda.
Naime, iz godine u godinu, ćirilično pismo pada u senku postepenog zaborava. Zapostavljanje ovog pisma, često se opravdava izgovorima da se na taj način izbegava isticanje nacionlanog identititeta u prvi plan. Zapravo, ćirilica nije ništa drugo, do jedan od doprinosa evropskoj kulturnoj baštini koja je i te kako otvorena za različitost. Dakle, ćirilica je samo jedna od evropskih tekovina.
Masovna upotreba engleskog jezika širom sveta
Primetno je da je engleski jezik postao jezik upotrebe svakodnevnog života, te da je njegova masovnost dostigla velike razmere među skoro svim narodima i kulturama. Postoji opasnost da će se značajno smanjiti upotreba drugih jezika sa dugom tradicijom.
Uzevši u obzir potrebu za brzinom, tačnošću, relevantnošću onog što se prevodi, jezik postaje oruđe i sredstvo za postizanje viših ciljeva, a prestaje da bude cilj sam po sebi. Dominantna pitanja upotrebe jezika se uglavnom odnose na engleski jezik, jer i pored dobre želje da se različiti jezici masovno koriste, njihovo prevođenje oduzima vreme, te je upotreba egleskog jezika najdostupnija.
I pored masovne upotrebe engleskog jezika, postoji svest o značaju podizanja jezičke pismenosti i kulture kroz jezičku raznovrsnost. Savremeni svet realno oslikava potrebu upotrebe različitih jezika, međutim, istovremeno oduvek postoji težnja za jednim zajedničkim jezikom za sve narode. Nekada su to bili grčki, latinski, a zatim francuski jezik, dok je danas reč o engleskom jeziku. Na taj način, masovno korišćeni jezik dobija status univezalnog, odnosno međunarodnog jezika.
Razlozi za odabir engleskog jezika kao univerzalnog leže u tome što njime govori više od 300 miliona ljudi širom sveta. Mada nezavistan od drugih kultura, univerzalan za razumevanje skoro svih naroda, engleski jezik postaje mesto susreta različitih kultura.
Značaj maternjeg jezika i drugih jezika
Od izuzetnog je značaja da dete od najranijeg uzrasta ovlada maternjim jezikom jer je to jezik na kojem dete izražava svoje misli i osećanja. Važno je da roditelji sa decom razgovaraju na materjem jeziku u svakodnevnim životnim situacijama. Dokazano je da će deca pre ovladati i drugim jezicima ukoliko najpre dobro nauči maternji jezik.
Upravo 21. februar, Međunarodni dan maternjeg jezika, apeluje na podeljenu odgovornost u borbi za očuvanje maternjeg jezika. Kroz jezičke obrazovne politike svih zemalja, nastoji se da se podigne značaj sopstevnog i drugih jezika.
