Svetski Dan knjige i autorskih prava

Svake godine se 23. Aprila obeležava Svetski Dan knjige i autorskih prava. Na generalnoj konferenciji UNESKO-a, održanoj u Parizu 1995. godine, doneta je odluka da se ovaj Dan obeležava širom sveta. U cilju da se osvesti što veći broj ljudi o značaju knjige, kulture čitanja, knjige, kao i sagledavanje knjige kao svevremenske vrednosti, Unesko je pokrenuo mrežu izdavača, biblioteka, knjižara, pisaca i ostalih stručnjaka iz oblasti kulture da se utvrdi Svetski Dan knjige i autorskih prava.

Utvrđivanje datuma obeležavanja Svetskog Dana knjige

Ovaj datum se vezuje i za brojne godišnjice rođenja kao i smrti nekih znamenitih ličnosti kao što su Vilijem Šekspir, smrti Migela de Servantesa, Inke Garsilaso de la Vega i Žozepa Pla, kao i rođenja Manuela Valeho Mehie, Vladimira Nabokova i Morisa Drjuona. Zapravo, Servantes je preminuo 23. aprila po gregorijanskom kalendaru, dok je Šekspir po julijanskom kalendaru, odnosno 3. maja po gregorijanskom. Ovaj datum obeležavanja je potekao još iz Katalonije  na kome je prvi put 7. oktobra 1926. godine obeležen ovaj Dan, kada je rođen Servantes. Nakon nekoliko meseci, ovaj datum je uzet za Španski dan knjige. Tek četiri godine kasnije je ovaj datum obeležavanja pomeren za 23. april, što stoji i dan danas.

Prvobitni izvori mudrosti-Prve biblioteke

Za nastanak knjige, vezuje se i nastanak prvih pisama. Prve biblioteke su najpre bile sačinjenje od izdanja u vidu glinenih ploča koje su bile napisane uz pomoć klinastog pisma. Nekada je pristup ovim riznicama kulture bio privilegija samo određenih slojeva društva. Tek kasnije su sadržaji biblioteka postali dostupni širim društvenim masama. Neke od najpoznatijih biblioteka koje su zaslužne za širenje kulturnih vrednosti, mudrosti, pismenosti i uopšte izvora spoznaje sveta, bile su:

• Aleksandrijska biblioteka
• Asurbanipalova biblioteka
• Pergamska biblioteka
• Biblioteka Trajanovog foruma
• Vila papirusa
• Celzijusova biblioteka
• Kuća mudrosti
• Carigradska biblioteka.

Najznačajnija biblioteka antičkog sveta – Aleksandrijska biblioteka

Jedna od najvećih riznica antičkog sveta jeste Aleksandrijska biblioteka koja je osnovana u 3. veku. Osnovao ju je general Aleksandra Velikog, Ptolomej I Soter nakon njegove smrti. Izgrađena je u stilu Aristotelove Akademije, prema naređenju Aleksandra Velikog, koji nije dočekao da je vidi, kao ni grad po njemu nazvan. Nalazila se u Aleksandriji, na obali Sredozemnog mora, na prostorima današnjeg Egipta. Kao jedna od najmasovnijih riznica znanja o kojoj i danas ne prestaju priče, Aleksandrijska biblioteka je brojala čak više od 500.000 papirusnih svitaka. Njena tadašnja namena je bila samo za studente i uopšte za ljude iz naučnog sveta. U više navrata je bila podvrgnuta uništenju.

Asurbanipalova biblioteka

Najpoznatija biblioteka 7. veka pre nove ere, bila je zadužbina znamenitog vladara Asirije, Asurbanipala, po kome je i dobila ime. Davne 1580. godine, pronađena je u ruševinama ispod zemlje kod Ninive, nekadašnjeg glavnog grada. Brojala je preko 22.000 glinenih pločica, tj. blizu 2.000 knjiga, među kojima je i “Ep o Gilgamešu”. Na pločama iz ove biblioteke, nalaze se istorijski značajni podaci još iz doba Biblijskih ličnosti. Reč je o Ahavi, Jezekiju, Senahirimu, Saragoni i mnogim drugim ličnostima. Britanski muzej u Londonu je danas preuzeo bogatstvo ove biblioteke na čuvanje.

Pergamska biblioteka

U Pergamu, na teritoriji današnje Turske, nalaze se ostaci poznate drevne biblioteke. Značajno je istaći da je u prvom veku pre nove ere, ova biblioteka posedovala čak 200.000 svitaka papirusa. Ova biblioteka se nalazila neposredno uz hram koji je bio posvećen boginji Atini.

Biblioteka Trajanovog foruma

Po naredbi cara Trajana, sazidano je velelepno zdanje Trajanovog foruma u okviru kojeg su izgrađene dve biblioteke, od kojih je jedna bila posvećena radovima na latinskom jeziku, dok je druga bila posvećena radovima na grčkom jeziku. Postoje procene da je biblioteka Trajanovog foruma sadržala čak oko 20.000 svitaka papirusa.

Vila papirusa

U Herkulaneumu, postoji takozvana Vila papirusa koja je poznata prema zbirci spisa koji su pripadali tastu Julija Cezara. Ova bibliotkeka je jedina koja je preživela od antičkog doba. Nakon erupcije Vezuva koja ju je pogodila 1979. godine, ostala je zatrpana ispod 30 metara vulkanskog pepela. Tek u 18. veku je otkrivena, a pronalaženje i istraživanje njenih elemenata tek treba da usledi.

Celzijusova biblioteka

U vreme Rimskog carstva, izgrađen je i jedan od impresivnih spomenika kulture. Reč je o Celzijusovoj biblioteci koja je čuvala oko 12.000 svitaka. Navodi se da je zemljotres koji je pogodio Efes 262 godine, uzrokovao uništenje ove građevine. Prema drugim izvorima, invazija Gota iste godine se navodi kao uzrok uništenja Celzijusove biblioteke.

Kuća mudrosti

Još jedna u nizu biblioteka koja je vredna pomena, jeste i takozvana Kuća mudrosti. Za osnivača ove znamenite biblioteke smatra se Harun el Rašid. Sedište Kuće mudrosti se nalazilo u Bagdadu počev od 9. do 13. veka, a poznata je po tome što joj je pripadala najveća zbirka knjiga na čitavom svetu. Usled invazije Mongola, 1258.godine, biblioteka je potpuno uništena. Postoji legenda prema kojoj je reka Tigar mesecima bila crna od mastila uništenih knjiga bačenih u vodu.

Carigradska biblioteka

Poslednja biblioteka slavnog antičkog sveta jeste Carigradska biblioteka, koja je osnovana od strane Flavija Julija Konstancija, koji je još bio poznat i kao Konstancije II. Postojanje carigradske biblioteke je okončano usled čestih požara a njenom konačnom uništenju, doprineo je Četvrti krstaški rat, koji se dogodio 1204. godine.

Kako izgleda obeležavanje Svetskog Dana knjige?

Na različite načine se u svetu i kod nas obeležava Svetski dan knjige i autorskih prava. Ovo je dan kada se kao vrednost promovišu dela poznatih autora, apeluje se na razvijanje svesti o potrebi za knjigom kao riznicom znanja i mudrosti, povodom za otvaranje novih perspektiva, sredstvom razmene. Upravo je Svetski Dan knjige povod da se susretnu različite kulture, promovišu različitost, autentičnost, slobodu i stvaralaštvo kroz razvijanje kulture svakodnevnog čitanja kao potrebe i privilegije svakog čoveka.

Razmena knjiga i ruža

U Španiji se na ovaj dan još od srednjeg veka neguje tradicija poklanjanja cveća ženama od strane muškaraca. 1925. godine, ovaj običaj je proširen implementiranjem novog pravila koje podrazumeva da žene muškarcima poklanjaju knjigu kao odgovor na prethodno dobijeni poklon.

U korak sa knjigom!

Čitanje je čin sa kojim se srećemo još od najranijeg uzrasta. Počev od knjiga za decu gde najlepšim pričama odrasli uspavljuju mališane, preko priča, bajki, basni, pesama uz koje rastemo, prve reči i korake činimo uz knjigu. Sa polaskom u vrtić i školu, susrećemo se različitim svetovima, novim mudrostima i znanjima upravo kroz knjigu. Dosežemo do sveta odraslih učeći iz knjige kroz igru, maštu, gradimo različite svetove, studiramo, u slobodno vreme se uz dobru knjigu opuštamo. Dobijamo knjige, poklanjamo knjige, radujemo se knjigama.

Čitanjem učimo nešto novo, razmišljamo, razvijamo um, bogatimo vokabular, održavamo um britkim. Zahvaljujući čitanjem lepše se izražavamo, dobijamo inspiraciju za razvijanje sopstvene kreativnosti, dolazimo u susret sa novim i nepoznatim, bivamo široko opšte informisani, idemo u korak sa vremenom.

Neka od istraživanja naučnika

Naučnici sa Yalea su prikazom rezultata svog istraživanja utvrdili da osobe koje čitaju žive duže od onih koji ne čitaju. Naime, u poređenju sa osobama koje ne čitaju, osobe koje čitaju u proseku žive dve godine duže. Precizni mehanizmi kojim se povezuje čitanje i duži život nisu istaknuti, a ono što je utvrđeno je da čitanje ima pozitivan uticaj na razvoj kognitivnih funkcija.